Oude glorie herleeft: gebruik van oude objectieven op je camera

Voor de een fotograaf zijn objectieven de grootste investering. Iedereen met een digitale spiegelreflexcamera of systeemcamera weet dat kwalitatief goede objectieven voor een camera duur zijn. Een kitlens is te koop voor rond de € 100. Stel je echter hogere eisen aan de objectieven die je gebruikt op jouw camera, dan zul je echter dieper in de buidel moeten tasten. Voor lichtsterkte primeobjectieven betaal je al gauw meer dan € 500,–. Er is echter een alternatief mogelijk: het gebruik van oude objectieven uit het analoge tijdperk op jouw DSLR- of systeemcamera.

In dit blogbericht behandel ik het gebruik van vintage objectieven met een M42 mount op een spiegelreflex- of systeemcamera.

Vintage objectieven

Het gebruik van vintage objectieven uit het analoge fotografietijdperk vormt een alternatief voor het gebruik van moderne objectieven op jouw camerabody.

Lensmounts

Op de hedendaagse camera’s worden verschillende lensmounts gebruikt door de verschillende camerafabrikanten. Dit was vroeger ook het geval. Er waren toen ook al objectieven voor verschillende lensmounts in omloop, bijna elke camerafabrikant ontwikkelde een eigen lensmount om op die manier klanten aan zich te binden. Deze lensmounts waren voorzien van een schroefdraad of een bajonetsluiting en verschilden tevens ten aanzien van diameter en flange focal distance. De flange focal distance is de afstand tussen de flens van de camera waarop het objectief wordt gemonteerd en oppervlakte waarop het beeld wordt geprojecteerd. Vroeger werd dit oppervlakte gevormd door de film waarop het beeld vanaf het objectief valt. In moderne camera gaat het hier om het oppervlakte van de beeldsensor van de camera. De flange focal distance wordt ook wel registerafstand genoemd.

Welke lensmounts zijn er?

Er zijn dus veel verschillende lensmounts van de verschillende camerafabrikanten. In de onderstaande tabel tref je een overzicht aan van de aansluitingen die nu en in het verleden werden toegepast voor het koppelen van lens en camera.

Welke oude objectieven zijn nu bruikbaar om te gebruiken op een moderne camera?

Zoals je in de tabel kunt zien is er veel variatie in aansluitingen. Het is echter niet zo dat alle oude objectieven toepasbaar zijn op alle moderne dslr- en systeemcamera’s.

Net als bij de oude analoge camera’s is ook bij de moderne digitale spiegelreflexcamera’s de registerafstand relevant. Als we een objectief, eventueel met een adapter op een camera willen plaatsen, dan is het zaak dat de registerafstand van de lens gelijk is aan de registerafstand van de camerabody, of groter. In dit laatste geval kan met de lens mount adapter, die tussen het objectief en de camerabody wordt geplaatst, het objectief op de juiste afstand van de camerasensor worden geplaatst. Wanneer de lenselementen zich niet op de juiste afstand van de camerasensor bevinden, dan levert dit problemen op met scherpstellen. Als de lenselementen te ver van de sensor afstaan, dan is het niet mogelijk om op oneindig scherp te stellen, terwijl het scherpstellen op een onderwerp dichtbij onmogelijk wordt als de lenselementen zich te dicht bij de camerasensor bevinden.

Registerafstand

Het is dus zaak dat de registerafstand van het oude objectief dat je op je camera wil plaatsen groter is dan de registerafstand van jouw camera zelf. Hiermee vallen objectieven met een aantal mounttypes af en zijn andere alleen te gebruiken op specifieke merken van camera’s. Hedendaagse digitale spiegelreflexcamera’s hebben een registerafstand van ongeveer 44mm, terwijl deze bij systeemcamera deze ongeveer 18mm is. In principe zijn dus alle objectieven met een registerafstand die net iets groter is dan de registerafstand van de camera geschikt om te gebruiken. Er waren echter vroeger ook al verschillen in de populariteit van de verschillende camera’s en lenzen.

De M42 mount was bijvoorbeeld een populaire mount, waardoor er op dit moment nog veel oude lenzen te vinden zijn.

In de onderstaande tabel zie je welke camera’s een M42 objectief kan worden gebruikt.

M42

De camerafabrikanten Praktica, Pentax en  Zenit maakten gebruik van de zogenaamde M42 lensmount. Deze lensmount werd toegepast voor camera’s die geschikt waren voor 35mm kleinbeeldfilm. De objectieven met een M42 aansluiting hebben een relatief grote registerafstand, namelijk 45,46mm. Dit leidt ertoe dat M42 objectieven op een groot aantal merken digitale spiegelreflex- of systeemcamera’s gebruikt kunnen worden. Hierdoor zijn deze oude exemplaren redelijk populair geworden.

Ikzelf gebruik Sony camera’s met een A-mount en een E-mount. Deze camera’s hebben een registerafstand van 44,50mm respectievelijk 18mm. Objectieven met een M42 mount zijn hierdoor bruikbaar op mijn camera’s. Alles wat hierdoor nodig is is een lens mount adapter: M42 naar A-mount. Door deze mount adapter te gebruiken in combinatie met een A-mount naar E-mount adapter Sony LA-EA3 kan ik de oude stukken glas ook gebruiken op mijn systeemcamera met E-mount.

Door de kleine registerafstand van mijn E-mount camera kunnen veel andere merken en typen lenzen worden geplaatst met een adapter. Dit geldt overigens voor alle systeemcamera’s.

Focus en diafragma

De M42 mount dateert nog uit de tijd dat de camera’s nog niet waren voorzien van autofocussensoren: scherpstellen ging in die tijd gewoon met de hand. De M42 objectieven hebben dus geen ingebouwde autofocusmotor of screwdrive aandrijving.

Het aanpassen van het diafragma vindt plaats door het mechanisch verstellen van een instelwiel op het objectief en dus niet op de body, zoals we dat nu gewend zijn.

Dit vraagt wellicht wat gewenning als je gewend bent om alleen gebruik te maken van de automatische scherpstelling op je camera. De objectieven zijn echter bij uitstek geschikt voor het handmatig scherpstellen, ze zijn over het algemeen voorzien van een goed gedempte focusring en deze focusring heeft een grote slag van de kortste scherpstelafstand naar oneindig, zodat het mogelijk is om heel nauwkeurig scherp te stellen. Maak je ook nog gebruik van de focuspeaking functie of de scherpstelvergrotingsfunctie van je camera, dan wordt het handmatig scherpstellen een stuk eenvoudiger gemaakt.

Auto-functie

Een aantal M42 objectieven voorzien van een zogenaamde auto-functie. In dit geval is er een pennetje aanwezig, om het mogelijk te maken om scherp te stellen bij een volledig geopend diafragma. Bij het maken van de foto wordt het diafragma gesloten tot de diafragmawaarde die is ingesteld. Hierdoor valt er tijdens het scherpstellen meer ligt door de lens en kun je nauwkeuriger op de juiste plaats focussen.

Aangezien de huidige camera het diafragma elektrisch aansturen kunnen de camerabodies de pin voor het diafragma niet indrukken. Veelal zijn oude objectieven voorzien van een manual-auto schakelaar. Wanneer je de stand manual kiest blijft het diafragma in de ingestelde stand staan en wordt het diafragma tijdens scherpstellen niet geopend tot de maximale diafragma opening.

Heeft een objectie wel een auto-functie, maar geen manual-auto schakelaar? Dan zullen er aanpassingen aan het objectief moeten plaatsvinden om deze goed te laten werken met een DSLR, bijvoorbeeld door de pin vast te plakken met tape of lijm. Een andere optie is het uitvoeren van een kleine chirurgische ingreep en het veertje dat het diafragma opent te verwijderen uit het objectief.

Beeldstabilisatie

Op de meeste moderne camera’s wordt het beeld gestabiliseerd, waardoor ook bij een wat lange sluitertijd bewegingsonscherpte kan worden voorkomen. Afhankelijk van het merk van je camera wordt de beeldstabilisatie gerealiseerd door het verschuiven van de beeldsensor, of wordt het beeld gestabiliseerd door het geplaatste objectief. Als jouw camera is voorzien van beeldstabilisatie, dit is bijvoorbeeld bij camera’s van Sony of Pentax het geval, dan ook bij het plaatsen van een oud objectief de beeldstabilisatie gewoon blijven werken. Heeft jouw camera deze stabilisatie niet, dan wordt bewegingsonscherpte niet gereduceerd als je een oude lens gebruikt.

Waar koop ik een objectief met een M42 mount?

Oude objectieven met een M42 mount kun je op de kop tikken op een vrijmarkt. Helaas zijn de exemplaren die op een vrijmarkt worden aangeboden over het algemeen niet in de beste staat. Het prijsniveau ligt echter erg laag. Als je het geluk hebt om een stuk glas in goede staat te treffen bij een vrijmarkt dan ben je erg goedkoop uit. Via Ebay worden ook veel lenzen aangeboden, over het algemeen vanuit het buitenland. Het aanbod via Ebay is groot en de staat is vaak goed, ondanks de leeftijd.

Mount adapters

Voor het plaatsen van een objectief met een M42 mount op je camera heb je dus een mount adapter nodig om ervoor te zorgen dat de lens met het M42 schroefdraad op je camera kunt plaatsen. Daarnaast zorgt de mount adapter ervoor dat de verschillen in registerafstanden tussen objectief en camera worden opgeheven, door het plaatsen van de mount adapter wordt het objectief op de juiste afstand van de beeldsensor geplaatst. Als de registerafstand van de lens kleiner is dan die van je camera, dan heb je een mount adapter nodig die voorzien is van een correctielens. Dit is bijvoorbeeld het geval als je een M42 objectief op een camera met een Nikon F-mount camera wil plaatsen.

Mijn ervaringen met M42 objectieven

Van mijn ouders heb ik een Panagor 135 f/2.8 objectief gekregen uit de jaren 70. Zij gebruikten deze in combinatie met een Praktica spiegelreflexcamera.

De Panagor 135 f/2.8

Bouw

De Panagor 13 f/2.8 is gebouwd als een tank, de behuizing is gemaakt uit metaal en het geheel maakt een degelijke indruk. Na ongeveer 50 jaar ziet de Panagor er nog als nieuw uit.

Het objectief is voorzien van een ingebouwde zonnekap, om de behuizing zit een metalen ring die naar voren en naar achteren geschoven kan worden om op die manier lensflares als gevolg van zonlicht te voorkomen.

Hoe is het met de beeldkwaliteit gesteld?

In een volgend blogbericht ga ik dieper in op de beeldkwaliteit van deze M42 lens.

Waar moet je op letten bij het kopen van een oud objectief

Stel: je loopt op een vrijmarkt en stuit op een oud objectief. Je kan niet wachten om het te kopen en te proberen op jouw camera. Wanneer is het kopen van een oud objectief nu een goed idee en in welke gevallen kun je de lens beter links laten liggen? Er zijn een aantal zaken die belangrijk zijn om te controleren voordat je de lens aanschaft en op je camera plaatst.

Schimmel

Door condensvocht en hoge temperaturen kan zich schimmel op de glazen lenzen van een objectief vormen. Deze schimmels groeien met name in omstandigheden waarbij er geen UV licht is. De schimmel kan op termijn de coating beschadigen en de fotokwaliteit beïnvloeden. De beste tip om schimmels in lenzen te voorkomen is: vooral te lenzen gebruiken. De schimmels hebben namelijk een hekel aan UV-licht.

Als je zelf handig ben en het demonteren en reinigen van een objectief geen probleem vind, dan kun je de schimmel redelijk eenvoudig zelf verwijderen. Zie je dit niet zitten: loop dan aan de lens voorbij. De kosten voor het laten reinigen zijn waarschijnlijk hoger dan de prijs die voor het objectief wordt gevraagd op de vrijmarkt. Met de “flashlight test” kun je schimmel in een lens gemakkelijk herkennen.

Houd objectieven waarin schimmel zit overigens apart van je andere glaswerk. De schimmel kan zich namelijk verspreiden van het ene naar het andere objectief.

Beschadigingen

Kleine gebruikskrasjes op het frontelement zijn geen probleem en zie je niet terug op de foto. Let bij de aanschaf wel op of er door de tand des tijds geen grote beschadigingen van glas, behuizing of mechanisme aanwezig zijn.

Daarnaast moeten scherpstel- en zoomring soepel draaien. Bij oudere lenzen wil het diafragma wel eens wat plakkerig zijn door vet, waardoor deze niet meer goed verstelbaar is.

Delen die de spiegel kunnen raken

Bij sommige objectieven met een M42 mount steken onderdelen van het objectief vrij ver naar binnen uit, waardoor mogelijk de situatie kan ontstaan dat de beweegbare spiegel in aanraking komt met onderdelen van het objectief. Om beschadiging aan de spiegel te voorkomen is het aan te bevelen of vooraf te controleren dat er voldoende ruimte is tussen de spiegel en het objectief. In het geval van een zoomobjectief is het belangrijk om dit te controleren bij verschillende brandpuntsafstanden.

Happy shooting

Als je een glaswerk uit de vorige een eeuw op de kop weet te tikken, dan kun je daar veel fotoplezier van hebben. Veel fotoplezier!