Een draadloze trigger voor mijn camera / Exposure Visuals

Een trigger wordt gebruikt om een flitser te activeren die niet op de camera is geplaatst, maar die op afstand van de camera is geplaatst.

Door het gebruik van een trigger kunnen meer creatieve foto’s gemaakt worden omdat het licht nauwkeuriger geplaatst kan worden en het onderwerp dus niet altijd recht van voren aangelicht hoeft te worden. Dit blogbericht gaat over het draadloos aansturen van reportageflitsers en de triggers die ik hiervoor gebruik.

Verbinding maken

Om een camera een flitser aan te laten sturen bestaan er een aantal mogelijkheden. De meest eenvoudige manier om een verbinding te maken tussen de camera en de flitser is het plaatsen van de flitser bovenop de camera. Hiervoor zijn camera’s voorzien van een hotshoe aansluiting om deze verbinding te kunnen maken. De hotshoe zorgt voor een betrouwbare verbinding. Het gebruik van de hotshoe aansluiting levert echter wel een aantal beperkingen op bij het maken van foto’s met flitslicht. Als de flitser op de camera wordt geplaatst, dan wordt het onderwerp recht van voren belicht, wat meestal niet het mooiste resultaat oplevert. Door het recht van voren belichten van het onderwerp zijn er namelijk geen schaduwen aanwezig.

Voor een mooier resultaat wordt de flitser op een andere plaats neergezet, van andere kanten kan worden belicht. Om bij deze plaatsing toch de flitser aan te sturen kan gebruik worden gemaakt van een flitssynchronisatiekabel. Hierbij bestaat de keuze uit een TTL-kabel met een hotshoe aansluiting of een PC-aansluiting. De hotshoe aansluiting wordt hierbij gebruikt voor reportageflitsers en de kabel met een PC-aansluiting wordt gebruikt voor studioflitsers. Het belangrijkste nadeel van het gebruik van een kabel is dat het de bewegingsvrijheid nogal beperkt. Vooral wanneer je werkt met de camera in de hand, dan is het vervelend als je aan een snoer vastzit.

Zonder draad

Het is dan ook handiger om een flitser draadloos aan te sturen. Met een Sony camera is het mogelijk om draadloos een reportageflitser aan te sturen. Dit werkt met het draadloze flitssysteem van Minolta. De camera zendt een aantal pulsen uit via de flitser die in de camera is gebouwd.

De gebruikte reportageflitsers kunnen dit signaal ontvangen, mits er een zichtlijn (line-of-sight) bestaat tussen de camera en de flitser.

Voor verschillende reportages heb ik gebruik gemaakt van het op afstand aansturen van de flitsers op deze manier. Het optisch aansturen van de flitsers werkt betrouwbaar en is gemakkelijk in te stellen. Doordat Sony A-mount camera’s en Sony flitsers dit standaard ondersteunen is het gebruik van deze manier van aansturen van flitsers ook nog eens heel goedkoop!

Het op deze wijze aansturen van flitsers heeft helaas ook een aantal nadelen waar ik de laatste tijd tegenaan ben gelopen. Voor het optisch aansturen van de flitsers is het nodig dat de flitser de camera “ziet”. De flitser moet namelijk de lichtpulsen die de camera uitzendt kunnen ontvangen. Wanneer er voorwerpen tussen de camera en de flitser staan, dan bereikt het licht de flitser niet en zal deze flitser dus niet afgaan. Bij een aantal reportages wilde ik bijvoorbeeld de achtergrond met één flitser aanlichten met een flitser die achter het onderwerp stond. Dit was helaas niet mogelijk met deze methode.

Ook wanneer de flitser achter de camera staat, dan levert dit problemen op met het aansturen.

Een andere situatie waarvoor het optisch aansturen van de flitser minder geschikt is, is het gebruik van de flitser overdag. In dit geval kan het omgevingslicht de stuurlichtpulsen overstemmen, waardoor de flitser niet altijd betrouwbaar werkt. Deze methode van triggeren is dan ook eigenlijk voor buitengebruik niet geschikt.

Tot slot kan het gebruik van de ingebouwde flitser als trigger in sommige gevallen leiden tot extra, ongewenste lichtval op het onderwerp. Dit effect is echter klein, omdat de stuurpulsen een lage lichtintensiteit hebben.

Radiografisch

Er zijn ook andere mogelijkheden om flitsers aan te sturen, namelijk met een radiografische trigger. In dit geval stuurt de zender die op de camera wordt geplaatst via radiogolven een signaal naar de ontvanger om een flits te sturen. Om deze radiogolven te ontvangen is er geen zichtlijn nodig tussen de camera en de flitser. Het werkt dus ook als er voorwerpen in de zichtlijn staan. De zender zit hierbij bovenop de camera en communiceert via de hotshoe met de camera. De zender ontvangt van de camera een signaal dat de flitser geactiveerd moet worden en stuurt dit signaal door naar de ontvanger.

De radiografische triggers zijn er in een tweetal varianten, namelijk de eenvoudige triggers die alleen de flitser activeren en triggers die TTL ondersteunen.

Meerdere flitsers gebruiken

Bij het draadloos aansturing van een flitser is het mogelijk om meerdere flitsers aan te sturen. Dit is zowel het geval bij optische als radiografische aansturing van de flitsers. In meer complexe opstellingen van flitsers in bijvoorbeeld in een studio kan ook gebruik worden gemaakt van het draadloos aansturen van deze flitsers.

Eenvoudige radiografische triggers

Bij indrukken van de ontspanner van de camera, dan geeft de camera via de hotshoek een fire commando. Dit commando wordt via de hotshoe doorgegeven aan de trigger die op de hotshoe is geplaatst. De zender geeft vervolgens dit commando door aan de ontvanger. Deze ontvanger heeft via zijn hotshoe vervolgens hetzelfde commando door aan de flitser die is verbonden met de hotshoe.

De meeste van dit soort triggers maken gebruik van de zogenaamde ISM (Industrial/Scientific/Medical) radioband en werken op een frequentie van 433MHz.

Door de eenvoudige werking zijn deze radiografische triggers goedkoop: de prijs van een set met één zender en ontvanger bedraagt ongeveer €30,—. Het aanbod van de eenvoudige draadloze flitsontstekers is tevens heel groot!

Triggers met TTL aan boord

Meer geavanceerde (en hierdoor ook duurdere) radiografische triggers ondersteunen TTL en maken het hiermee mogelijk om naast het geven van een “fire” commando ook op afstand het vermogen van de aangestuurde flitsers aan te passen.

Wat was TTL ook al weer?

De afkorting TTL staat voor Through The Lens, in het Nederlands Door De Lens. TTL is een belichtingssysteem, waarmee bij het maken van een foto automatisch het benodigde flitsvermogen wordt ingesteld. Bij elke foto bepaalt de camera namelijk met een korte voorflits bepaald hoeveel licht er nodig is om de foto goed te belichten. Hierdoor is het niet nodig om handmatig het flitsvermogen in te stellen en kan gemakkelijker om worden gegaan met wisselende lichtomstandigheden. Bij elke foto zal namelijk automatisch de benodigde hoeveelheid flitslicht worden ingesteld.

Om TTL mogelijk te maken is er communicatie nodig tussen camera en flitser die uitgebreider is dan alleen het “fire” signaal. De camera moet de flitser namelijk kunnen vertellen met welk vermogen de lichtpuls afgevuurd dient te worden.

De keuze voor een trigger

Bij mijn zoektocht naar een draadloze trigger waren voor mij een aantal dingen van belang. Op basis van deze aspecten ben ik op zoek gegaan naar een trigger die bij mij past.

Ondersteuning voor Sony A-mount én E-mount camera’s.

Op dit moment maak ik gebruik van een drietal camera, een Sony A7iii, een Sony A6300 en een Sony A77ii . De eerste twee camera’s zijn voorzien van een E-mount en de derde is voorzien van een A-mount.

Ondersteuning voor mijn Sony speedlites

Op het moment van mijn zoektocht naar een trigger heb ik al een tweetal flitsers in mijn bezit. Het gaat hier om flitsers van het type Sony HVL-F42AM. Deze flitsers wil ik ook graag kunnen gebruikten met mijn nieuwe trigger. Om de flitsers te kunnen blijven gebruiken dient de trigger compatibel te zijn met dit type flitser. Om de bestaande flitser ook bovenop de trigger te kunnen plaatsen is het handig als de trigger aan de bovenkant ook een hotshoe-aansluiting met TTL pass-through heeft.

Soort batterij

Mijn flitser maken gebruik van penlite batterijen (AA-size). Deze batterijen heb ik eigenlijk altijd bij me en zijn als het nodig, op bijna elke straathoek te koop. Daarnaast zijn de ook verkrijgbaar in oplaadbare versie. Ik heb dus het liefste een trigger waar deze batterijen ook in gebruikt worden, in plaats van een trigger die gevoed moeten worden met een wat meer exotisch batterijtype. Triggers met exotische batterijen vallen wat mij betreft dus af.

TTL ondersteuning

Mijn voorkeur gaat uit naar een trigger die ondersteuning biedt voor TTL. Hierdoor kun je in veel standaard opstellingen en met wisselend omgevingslicht toch een goede belichting behalen. Waarschijnlijk is de wens voor een trigger met TTL ondersteuning het meest bepalend in de keuze voor een trigger.

Handmatig aanpassen van instellingen

Wanneer de flitser(s) handmatig worden ingesteld, dan is het vaak nodig om proefondervindelijk vast te stellen met welk vermogen de individuele flitsers hun licht af dienen te geven. Bij het optisch aansturen van de flitser, of met een eenvoudige trigger dan is het nodig om tijdens het bepalen van de instellingen meerdere malen het vermogen aan te passen om vervolgens nog een proefopname te maken en die te beoordelen. Dit instellen van het vermogen gaat gemakkelijker wanneer op één plaats het vermogen van alle flitsers aan te passen. Een aantal triggers met TTL ondersteuning bieden de mogelijkheid om per flitsergroep het uitgestuurde vermogen aan te passen in verschillende stappen. Dit scheelt een hoop heen en weer lopen.

Het aansturen van flitsers in meerdere groepen

Bij veel opstellen maak ik gebruik van twee flitsers om het onderwerp van twee verschillende kanten te kunnen belichten, of om zowel het onderwerp als de achtergrond te kunnen belichten. Om het vermogen van de twee flitsers onafhankelijk van elkaar aan te passen, kun je verschillende groepen gebruiken. Door de twee flitsers onderdeel te maken van twee verschillende groepen, kan de intensiteit van de twee lichtbronnen separaat worden geregeld.

High speed sync

De flitssychronisatietijd van mijn camera’s A77ii en A6300 bedraagt 1/250 seconden respectievelijk 1/160 seconden. Wanneer je een belichtingstijd gebruikt die korter is dan de flitssynchronisatietijd, dan zal de flitser slechts een deel van de opname correct belichten. Bij hele korte sluitertijden zal het tweede sluitergordijn de sluiter namelijk al weer afdekken, voordat het eerste gordijn de beeldsensor helemaal heeft blootgesteld aan het licht. Bij deze korte sluitertijden is er tijdens het maken van de foto geen moment waarop er licht valt op de gehele beeldsensor.

High speed sync (HSS) biedt de mogelijk om ook bij belichtingstijden die korter zijn dan de flitssychronisatietijd een kort belichte foto te maken. De flitser zal bij het gebruik van HSS namelijk meerdere lichtpulsen afgeven in plaats van slechts één en zo de foto toch correct en gelijkmatig belichten. Het gebruik van HSS komt met name van pas wanneer de flitser wordt als invullicht bij portretten, overdag en in de buitenlucht. Overdag is er namelijk veel licht aanwezig, waardoor de sluitertijd korter dient te zijn. Daarnaast willen we bij portretten vaak een kleine scherptediepte, wat we kunnen bereiken met met grotere diafragma-opening.

Voor deze omstandigheden is het prettig als de trigger HSS ondersteunt.

Opties

Verschillende fabrikanten bieden draadloze triggers aan die beschikken over TTL ondersteuning. Zo bieden camerafabrikanten zoals Nikon en Sony draadloze triggers aan. Er zijn echter ook veel producten die door andere fabrikanten op de markt worden gebracht.

Phottix

De Phottix Odin II TTL is compatibel met TTL en voldoet ook aan mijn andere technische eisen. De Odin trigger kan ook gebruikt worden met de Indra studiolampen van Phottix. Voor de reportageflitsers van Canon en Nikon levert Phottix ook separate ontvangers. Voor Sony zijn deze er echter niet. Bij gebruik van een Phottix Odin met een Sony kamera kan je helaas alleen studioflitsers gebruiken. De Odin kan mijn Sony speedlites helaas niet aansturen. Phottix valt hiermee af.

Godox

Godox is een fabrikant van studiolampen en triggers en heeft een aantal draadloze triggers die TTL ondersteunen.

Sony

Sinds kort heeft Sony ook eigen radiografische trigger, de FA-WRC1M. Deze trigger werkt met een eigen radiografische ontvanger. De nieuwste flitser van de Sony heeft ook een draadloze ontvanger eno kan hiermee ook direct worden aangestuurd. De trigger voldoet aan mijn criteria, maar het prijsniveau is aan de hoge kant (ongeveer €300 voor de zender en € 190 voor de receiver). Een totaalbedrag van ongeveer € 700 voor een zender en twee ontvanger vind ik dan ook te veel. De trigger is ontwikkeld voor camera’s met de E-mount en hierdoor niet compatible met mijn Sony A77ii camera, zo blijkt uit de supportpagina van Sony.

Hahnel

De Hahnel Viper TTL set is een mogelijke optie voor mijn Sony camera’s.

Rollei

De Rollei Pro Radio Transmitter biedt ook ondersteuning voor TTL voor Sony camera’s. De transmitter kan de Rollei 56F flitser aansturen. Maar…een ontvanger voor gebruik met mijn Sony flitsers lijkt helaas te ontbreken bij de Rollei.

Pixel

Pixel heeft een groot aantal eenvoudige triggers en ook een trigger die TTL ondersteunt, de Pixel King Pro TTL. De Pixel King Pro is hiermee een serieuze keuzemogelijkheid.

Mijn keuze

Ik heb gekozen voor het Godox Systeem. Om met mijn camera de twee Sony Reportageflitsers aan te sturen heb ik een set aangeschaft met daarin een zender en een ontvanger, aangevuld met een losse ontvanger:

De receivers zijn voorzien van de Sony MultiInterface hotshoe. Omdat mijn reportageflitsers nog zijn voorzien van de oude Minolta hotshoe, gebruik ik voor de flitsers hotshoe adapters om de flitsers op de trigger te kunnen plaatsen.

Het Godox systeem

Godox biedt een aantal radiografische triggers aan. Naast triggers heeft Godox echter ook eigen speedlites en studioflitsers in het assortiment. De triggers van Godox kunnen deze flitsers aansturen, ongeacht het merk camera waarmee je de trigger gebruikt. Hierdoor is het dus mogelijk om met een Godox trigger ook speedlites of studioflitsers aan te sturen, zonder dat hier een aparte ontvanger voor nodig is.

De Godox X1 zenders en ontvangers zijn verkrijgbaar voor de merken Canon, Nikon en Sony.

De opvolgers van de Godox X1

De X1 trigger heeft inmiddels een opvolger gekregen. Of eigenlijk twee opvolgers: de X2 en de XPro triggers.

X2

De X2 trigger is verkrijgbaar voor een groter aantal cameramerken. Hij is namelijk ook verkrijgbaar voor Fujifilm, Olympus en Pentax. De X2 trigger beschikt over ondersteuning voor bluetooth, waar de X1 dit niet heeft. Met de app van Godox is het mogelijk de instellingen van de trigger via een smartphone aan te passen. De bouwvorm van de X2 trigger is bij hetzelfde als de X1 trigger.

XPro

Ook de XPro trigger biedt ondersteuning voor camera’s van Fujifilm, Olympus en Pentax.

De XPro trigger heeft een wat groter display dan X1, waardoor de instellingen eenvoudiger zijn af te lezen en aan te passen. Bij de XPro ontbreekt echter een hotshoe aansluiting aan de bovenkant van de trigger. Het is bij de XPro dus niet mogelijk om een speedlite op de camera te zetten wanneer de trigger gebruikt wordt. De prijs van de XPro is zo’n € 100,– en daarmee ongeveer € 30,– duurder dan de X1. De XPro kan worden gebruikt in combinatie met de X1 ontvangers.